zaterdag 29 oktober 2016

Oeteldonk (60); woordpolitie

Deze tekst verschijnt als column in de rubriek 'Onder de Boschboom' in de Bossche Omroep van 30 oktober.

De woordpolitie kan achter elke boom staan. Vaak in burger, dus je weet maar nooit. Al dan niet met zachte hand, met of zonder geldige reden, ’s nachts of overdag zijn de afgelopen decennia de nodige woorden afgevoerd of in quarantaine geplaatst. De vocabulaire die ik in mijn jeugd onbeschroomd hanteerde, zag 'gekkenhuis' vervangen worden door 'psychiatrisch ziekenhuis', 'lilliputter' door 'kleine mens', 'ABN' door 'AN'.

Desondanks houd ik er - hardnekkig, lomp, dom, nonchalant - stiekem een dubbele woordenlijst op na. Onder familie en vrienden wil ik het best hebben over 'dikzak, bejaarde, debiel en zwarte piet'. Als dit iemand kromme tenen bezorgt, dan heb ik sinds kort een uit Amerika overgewaaid excuus: ‘Ach joh: kleedkamertaal’.

Deze week bleek de woordpolitie zich in mijn computer verstopt te hebben. Toen ik een tekst door de spellingcorrector haalde, kwam er commentaar op de aanwezigheid van ‘kostschool’. Het zou ‘archaïsch oftewel ouderwets’ zijn, las ik. ‘Probeer een ander woord’. Nou heb ik toch echt op kostschool gezeten en niet op een ‘internaat’, waarmee het programma als suggestie kwam aanzetten. Toentertijd bevond zich overigens aan dezelfde weg ook een rijksinternaat. Geen idee of die term inmiddels in de mottenballen ligt. Het strenge gebouw was met muren en prikkeldraad omgeven. Je was volgens mij veel beter af op een kostschool met slaapzaal en chambrettes.

Onlangs trok een Oeteldonks muziekske bij ons achter richting Willemsplein. De spelers begeleidden wandelaars die dit feestelijke onthaal verdiend hadden. Vanuit de tuin zong ik mee: 'Zeg durske kom 's hier, dèttik oe 's vat'. En ineens dook de woordpolitie vanachter de archaïsche rododendrons op. Kon deze zin nog wel in dit tijdsgewricht? Het leek alsof ik weer als 5-jarige op de montessori zat en soeur Aloysia pontificaal voor me stond toen ik zomaar ‘ouwehoer’ gezegd had: ‘Weet jij wel wat je zegt, Harrieke van den Berselaar?’ Natuurlijk wist ik dat, want bij ons thuis kwam dat woord op zijn sloffen door de censuur. ‘En jouw vader werkt nog wel bij de V&D’. Tot op de dag van vandaag moet ik naar de betekenis van die toevoeging raden. Overigens is V&D ook op de verdwijnwoordenlijst terecht gekomen.

Wim Kersten voegde de tekst voor die lokale kraker in 1973 toe aan het Oeteldonkse cultureel erfgoed. Toen lieten durskes zich nog vatten. En ineens bevond ik me in een wat pijnlijk moreel spagaat: laten de dames zich dat nu ook nog toezingen? De tweede zin 'Ik heb d'n hillen dag van jouw nog niks gehad', lijkt me ook passé: een denigrerende verwijzing naar kerels willen altijd en vrouwen nooit. 'Gaode mee aan de zwier, ik heb nog wel wè poen', heeft ook zijn tijd gehad, want de durskes betalen zelf. 'As 'nen toeter wil ik zijn, mar ik houw 't altijd fijn', bevat duidelijk een seksuele lading, met als climax: 'Gift 'm dan - tsjingboem - van katoen'.

Onzin of niet? Het is bekant 11-11, opening van het nieuwe carnavalsseizoen. Daar 'vatte we d'r eentje' op! (Een pilske, welteverstaan.)

woensdag 26 oktober 2016

Oeteldonk (59); kwèktènt

'We hebbe-n-'n clubke opgericht ... '
Wè hedde gullie?
' ... veur mense mee 'n lillek gezicht ... '
Hoezô?
' ... daor heurde gij bij ... '
Houw op, man
' ... daor heurde gij bij ... '
Zô is't wel zat onderhand.
Ge kèkt anders azzof ge azijn het gedronke
Juist nie
Waorom staot oew gezicht dan zô ...
Hoezô 'zô' ...?
... zô verbitterd
Vinde't gèk!
... ?
In 'nnen tènt!!!
Aha
Nondeju
Prima toch?
Flikker toch op man
Ze hadde-n-’t ok af kunne lasse
Zouw himmaol mooi gewist zijn!!!
Of verhuize naor de Veemèrthalle
Dè’s veuls te wijd lôpe vanuit de stad
Dan lopte wè langer, meutje
Gij het mèkkelijk lulle, gij
Wè’s ‘r mis mee zonnen tènt?
Buite madde gin muziek make
Dè snapt 'n keind. As dè alles is ...

En veuraf moese ze d'r permissie veur vraoge-n-oknog oknog …
Leet ’t stadhuis vast nie dwars veur
… bij de Blb, nôta bene
De Vereniging leefbare binnenstad
Die wouwe di jaor gin nee zegge
Wè’s dan ’t prebleem?
Di jaor niks
Nouw dan?
En’t vollegend jaor?
???
Zeet die vereniging dan opnuuw 'jao'?
???
En’t jaor daornaor?
???
En daornaor?

Doede gewôôn wè ’t Kesino ok doet
Richting de Kruiskerk?
Uitwijke naor ’t Previnsiehuis
Nie aan gedocht. Nim ik mee

Kunde gullie ok 's ‘nne keer hôôg van de tore blaoze
Koekwaus!







woensdag 19 oktober 2016

Inca's in Mildam

Joseph Ferdinand Cheval, (1835-1924) beter bekend als facteur Cheval, bouwde in zijn vrije tijd 33 jaar lang aan wat hij noemde 'le Palais Idéal'. Daarna besteedde hij nog acht jaar aan de constructie van zijn graf. Het basismateriaal voor dit alles verzamelde deze postbode tijdens de uitvoering van zijn beroep. Naarmate onderweg de posttas leegraakte, kreeg hij meer plek voor de interessante stenen die hij al lopend tegenkwam. Cheval moet op die manier gewerkt hebben als een paard.

Het paleis van deze 'naïeve architect' in Hauterives (Drôme) is een bezoek waard. Je waant je er voor even tussen wat tempels zoals ze in Zuid-Oost Azië staan.

Aan deze opmerkelijke man moesten we op 13 oktober denken tijdens onze wandeling in de buurt van het Friese Oranjewoud. Tussen twee haakjes: in die omgeving hebben de verre voorvaderen van de huidige koning hun sporen achtergelaten. De aan de Oranjes verwante Friese Nassautak leverde generaties provinciestadhouders en trok in 1747 naar Den Haag toen daar de erfgenamen op. Willem-Alexander is dus eigenlijk een Fries. Ieder weet dat hij ooit de Elfstedentocht reed.

Terug naar Cheval. Misschien bracht hij de in de buurt van Oranjewoud woonachtige Louis Leroy (geen Oranje-nazaat) op het idee om ook een bizar gebouw neer te zetten, gemaakt van gestapelde stoeptegels, keien, stenen, stoepranden etc. Opmerkelijk. Alsof je tussen Maya- of Incatempels loopt. Zelf noemde hij deze schepping de Ecokathedraal.

Louis G. Leroy (1924-2012) is de ontwerper en bouwer van dit stuk 'land art'. Met de gemeente Heerenveen, had hij afgesproken de in onbruik geraakte overheidsstraatmaterialen bij hem af te leveren. Dat gebeurt nog steeds, ook nu na zijn dood het werk in Mildam wordt voortgezet door vrijwilligers.

Cement komt er niet aan te pas. Stapelen, is het werkwoord. Hij wilde met het construeren van zijn kathedraal demonstreren wat het betekent om ‘samen te werken met de groeikracht der natuur om op die wijze de hoogste graad van complexiteit te bereiken’. Zoals in de middeleeuwen mogen nog generaties er verder mee bezig zijn.

Op de plaatsen waar je tussen de hoog opgetaste stenen klautert, verschijnt in mijn fantasie het beeld van bijvoorbeeld de Inca-gebouwen in Machu Picchu (Peru), die ik - door het lezen van een boek over de ‘legendarische’ Heinrich Schliemann - sinds mijn twaalfde van de plaatjes ken. Ik droom daar verder van on de titel '
Inca's in Mildam'.


dinsdag 11 oktober 2016

Bambi bij De Zilk

Je kunt wandelend van Den Helder naar Sluis. In totaal is dat 450 km. Hiervan hebben we er 125 achter de rug wanneer zaterdag 9 oktober bij uitspanning De Oase (Vogelenzang) van start gaan richting Het Langeveld (De Zilk).

Ons beginpunt hebben we op klassieke wijze bereikt: met de fiets. Dat wil zeggen vanaf de parkeerplaats waar de auto staat. En naar die plek lopen we terug, en wel door de AmsterdamseWaterleidingduinen, toegang €1,50 p.p.

Eerder al hebben we al kennis kunnen maken met dat gebied. Het meet 3.400 hectaren aan zandverstuivingen en bos, met als aantrekkelijke bijzonderheid de aanwezigheid van bijzonder veel damherten en reeën. Hoewel ze niet handtam zijn, trekken ze zich weinig aan van de passanten. Die hebben alle tijd om talloze opnames te maken met foto- of filmapparatuur. Bambi bij De Zilk.

Mijn vrouw loopt dit Kustpad voor de tweede keer. Vijf jaar geleden kwam ze steeds terug met enthousiaste verhalen en mooie foto's. Daardoor werd met duidelijk dat in met name Noord-Holland de duinen een groter areaal bestrijken dan ik gedacht had. Inmiddels heb ik mezelf daarvan kunnen overtuigen: magnifiek gewoonweg.

De tocht op zaterdag gaat dus richting een afslag voorbij De Zilk, die uitkomt in de buurt van de P waar de auto staat. Behalve over duinen en door bossen lopen we ook 1,5 km over het strand. Het is overwegend zonnig, 14C, zwakke wind in de rug. Wat wil je nog meer begin oktober.


De zondag daarna is het helemaal stralend. Na een 'aanvliegroute' door de geestgronden met links en rechts bollenbedrijven, gaan we richting Noordwijk. Hier is de strook met duinen betrekkelijk smal doordat de bollenteelt steeds meer grond opeiste.

Noordwijk aan Zee ligt er schoongewassen bij. Ik kijk uit naar bekende Nederlandse voetbalhelden die hier wonen. Wel zie ik een standbeeld van de 'ouwe' koningin Wilhelmina die hier in april 1940 de Nederlandse troepen inspecteerde. Een maand later kwamen de Duitsers en vertrok de majesteit overzee. Zo te horen, zijn de Duitsers hier nog steeds graag.

Verder door de Coepelduynen naar Katwijk aan Zee. Een mooi traject. Iets voorbij de Soefitempel staat de auto. Nog 59 km scheiden ons van Hoek van Holland, een tussentijdse mijlpaal op onze wandelweg..

dinsdag 4 oktober 2016

Bellen blazen

Het klassieke verhaal is bekend. De Griekse schone jongeling Narcissus had dorst, bukte zich om uit een heldere beek te drinken en werd verliefd op zijn spiegelbeeld. Zijn amoureuze gevoelens werden niet beantwoord en meneer kwijnde weg om uiteindelijk voort te leven als bloem.

Tot ver in de twintigste eeuw was een narcist een te mijden persoon. Iemand die zó in zichzelf opging, kon je beter niet in je vriendenkring hebben. Inmiddels is in ons land de wind uit een andere hoek komen waaien en heeft het voormalige afwijkende gedrag zich tot norm ontwikkeld. Narcisme is geaccepteerd geraakt en sterker nog: is verheven tot een must.

De weg daarheen verliep haast ongemerkt. Hoorde je 40 jaar terug nog 'Mijn broer/zus en ik hebben een cadeau gekocht', nu is het zonder blikken of blozen: 'Ik en ...' Een kwestie van opvoeding? Ongetwijfeld. Althans, dat dacht ik aanvankelijk.

In onze dagelijkse omgeving is het aantal prikkels gegroeid dat uitnodigt tot een narcistische levenshouding. Ook 'Ik en ...' blijkt een gepasseerd station; de volgende halte heet: 'Ik ...’ Waar meisjes en jongens eerst nog verpleegster, stewardess, brandweerman of voetballer wilden worden, is nu het ideaal domweg beroemd te zijn. Een fiks aantal tv-programma’s vormt hiervoor de springplank, waaronder Holland’s Next Top Model en Voice of Holland. Zelfs zoiets oubolligs als Heel Holland Bakt leidt tot een sterstatus. Plus tot interviews in celebrity magazines onder de kop ‘Heel Holland Bakt-deelnemer verlangt naar eigen gezin. Breaking news, dus.

Ook zonder zelfs maar een ei te kunnen breken voor het cakebeslag, is het mogelijk om een rolmodel voor velen aangemeten te krijgen. Het betreft hier lieden die overal op rode lopers en in de schijnwerpers verschijnen zonder enig CV dat deze plek rechtvaardigt. Bij gebrek aan beter, dragen ze de titel van ‘socialite’, waarmee de hoogste graad van narcisme een naam heeft gekregen. Lucht in optima forma; ‘de kleren van de keizer 2.0’; bellen blazen in de A-klasse. Dat deze status de betreffende persoon geen windeieren legt, bewijst de recente beroving van Kim Kardashian, die voor 10 miljoen aan sieraden in haar Parijse hotelkamer bleek te hebben liggen.

En net op het moment dat ik denk dat de wereld niet langer aan Den Doolaards vlijt ten onder gaat, krijg ik een kort interview met Corneel van Rijn onder ogen. Deze jonge vent is filosoof. En boer. Hij bevindt zich ‘Met zijn hoofd in de wolken en met zijn poten op de grond’, om de man te citeren. Hoopgevend is zijn uitspraak: 'Niet meegaan in de zucht naar het mateloze, maar oog houden voor de juiste maat'. Beroemd zal hij hier niet mee worden. Hij kan ermee ‘te kaap’ren varen. En hij maakt er mijn dag goed mee. Merci Corneel.