De 'Vlaamse torens' van Spanje

'Demoniseren' is geen nieuw woord. Zo blijkt bijvoorbeeld Filips II, die van 1555 tot 1598 (ook) hertog van Brabant en 'heer der Nederlanden' was slachtoffer van een door Engeland, Italië en Frankrijk ingezette 'leyenda negra'. Aan deze 'zwarte legende' droegen ook de opstandige Oranjes ijverig bij. De vorst werd in die propaganda neergezet als een onmenselijk stuk rapalje. En zijn dienaar, de hertog van Alva, leek zo uit de hellekrochten gekropen te zijn. De werkelijkheid was ongetwijfeld iets genuanceerder.

Hierdoor is vrijwel onbekend gebleven dat Filips II een zwak had voor wat later is gaan heten ‘torres flamencas’: Vlaamse torens. In de zuidelijke gewesten van zijn Noord-Europese Nederlanden was hij gecharmeerd geraakt van deze bouwsels en met name van het bovenste gedeelte ervan: de kapitelen. Die dingen waren hem van zijn kennismakingsreis in het gezelschap van zijn pa Karel V zó bijgebleven, dat hij de vormgeving ervan liet meespelen in de bouw van het klooster van San Lorenzo, meer bekend als ‘El Escorial’.

Raimundo Estepa Gómez publiceerde hierover in 2013 een studie waaruit blijkt dat Filips II meester-timmermannen liet overkomen die hun Spaanse collega’s de kunst leerden.

Overigens betrok Filips II ook andere lieden uit de Zuidelijke Nederlanden bij de bouw van dat klooster. Een aantal daarvan kreeg bekendheid bij de aanleg en het beheer van de tuinen, waarbij de koning het gedeelte met de geneeskrachtige kruiden van groot belang achtte.

Ook onder de volgende twee Filipsen bleef de ‘Vlaamse toren’ ongemeen populair. Met als gevolg dat in menige stad in Centraal-Spanje dit soort torens tot het stadsbeeld is gaan behoren. Wie in Madrid de ‘Ruta de los Austrias’ loopt, ziet wat die koningen van het Habsburgse huis (de Oostenrijkers genoemd) in het straatbeeld hebben nagelaten. Andere voorbeelden zijn te vinden in Toledo, waar het Alcázar al van ver te ontwaren is.

Wie de inspiratiebronnen van Filips II wil zien, gaat naar België. Naar Luik, of misschien dichterbij naar Lier in de provincie Antwerpen. In dit voormalige Brabantse stadje prijkt de Zimmertoren met zijn prachtige uurwerk. Vergelijk dit bouwsel eens met wat er in Spanje staat. Op dat punt had Filips II een goede smaak.















Meer over de 'Vlaamse' erfenis in Spanje:
http://www.thuisinbrabant.nl/files/In-Brabant_Jaargang_4_nummer_6_Een_Brabantse_erfenis_in_Spanje.pdf