Verschenen als Column in de Bossche Omroep van 12 mei 2013
Geschiedenis gaat altijd
over koningen en andere heersers. Er is ook een ander verhaal: dat van gewone
mensen. Bijvoorbeeld in Dataschurk: oude criminele informatie op de website van
het Bossche Stadsarchief. Familieleden heb ik nog niet kunnen ontdekken in de
procesdossiers van de toenmalige Schepenbank. De gegevens zijn interessant,
verbijsterend, raadselachtig. Een paar voorbeelden, waarbij ik de achternamen
(voluit geschreven in Dataschurk) vermeld met de begininitiaal. Dat hoort zo
met boeven.
Gev(a)ert H., 1570,
glasschrijver. Veroordeeld vanwege ‘rebellie; verzet tegen overheid; ketterij’.
Hij is een ‘oproerder en seditieus mensch’. Een ‘opruiend persoon’ dus, die als
Lutheraan op de uitkijk staat bij zogenaamde hagepreken. En hij bezoekt ook nog
diensten van de ‘nieuwe religie’ ook nog ook nog. Zo’n proces kan ik duiden:
tot september 1629 waren de protestanten de klos en ná die tijd de katholieken.
Raadselachtig vind ik vooralsnog
de grond tot veroordeling van Gerrit H. in 1598. Deze smid, woonachtig aan de Bossche
Vughterdijk, had in de stadswal gegraven. Wat speelde er in 1598? Werd dat gespit
beschouwd als een ondermijnende activiteit van de verdedigingswerken? Opzoeken.
Militair leed in 1610
rond Goijarts Peter G., soldatenknecht bij de ‘Compagnie Curassiers’. Was uit
armoe gaan stelen om ‘een jonge dochter, die van hem bevrucht was, wat bij te
staan’. Ik heb zelf minstens drie garnizoenssoldaten in mijn stamboom van
moederskant staan.
Dan Lijsbeth H., 1654,
40 jaar en veroordeeld wegens zakkenrollerij. Een onverbeterlijk sujet, blijkt
uit de ‘Opmerking’. ‘Recidivist, te Hamburg gegeseld en gebrandmerkt en te s-Hertogenbosch
gevangen’. Die vent van d’r is van hetzelfde laken een pak ‘Gehuwd met Joost
V., (alhier gevangen), een soldaat van Utrecht. Verdachte heeft 9 kinderen,
waarvan 4 in leven. Te Hamburg wegens ontucht met een rijke getrouwde koopman
opgepakt’. Hoe krijg je het bedacht.
Gerrit A., in 1656
veroordeeld wegens bedreiging en overspel. De ‘Opmerking’ ter afsluiting van
het dossier laat zien dat hij eerder in Delft voor de mishandeling van zijn
vrouw is verbannen naar Oost-Indië en via allerlei omzwervingen over Zaltbommel
naar Den Bosch is gereisd. Een volhoudertje.
Jacob J., 1697, misdrijf
zelfmoord door ophanging. Zijn straf: ‘het dode lichaam publiekelijk straffen anderen
ten exempel’. Pedagogisch. Het dossier verwijst naar zijn vrouw Lijsbeth H.,
niet te verwarren met eerdergenoemde Lijsbeth. Kan zo in een crimi: zij zou hem
’s ochtends vroeg aangetroffen hebben ‘hangend aan de hanebalken’ (casueel,
gelet op haar achternaam). Maar het lijk is verdwenen. De stiefdochter ook. De
vermiste dode zou ‘de duijvelsche bekoring ingressie gegeven’ hebben. Het
dossier vermeldt: ‘Zelfmoord??’ Boeiend. Een geval voor CSI Den Bosch.
Andries van H., in 1739
veroordeeld wegens ‘bordeelhouden; ontucht; incest’. Hij ‘pleegt ontucht met
Anna Catharina S., een voordochter van Maria, zijn echtgenote’. Moeder en
dochter - plus nog twee anderen - zijn medeverdachten. Mooie familie.
Dan liever de volgende
samenspanning binnen één gezin. Martijntje van I. laat in 1746 de gevangene
Jean Nicolas de R. ontsnappen. Een geval van echte liefde, denk ik. En wie
helpt haar bij deze misdaad? Cipier Johan van I., haar pa. Die ook gestraft
wordt.
Anna, Catharina M. - 28
jaar en ongehuwd - in 1778 veroordeeld wegens incest. Na het sterven van haar
moeder in 1776 houdt zij het met haar stiefvader. Uit hun ‘vleselijke
conversatie’ komt een dochter voort, gedoopt op 10 februari 1778. Op het moment
van de veroordeling blijkt zij voortvluchtig. Die vent, hebben ze die bij zijn
lurven gepakt? Kijken bij Willem D. Jawel, die staat ook vermeld. En ook
voortvluchtig. Samen weg? Ook hier echte liefde? Als het niet zo schrijnend
was, zou ik zeggen, dat het leest als een thriller.
Meer weten http://www.stadsarchief.nl/stamboomarchief/dataschurk/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten