De meut

Mijn voorgaande blog ‘De preut’ leidde na publicatie onmiddellijk tot reacties. Nou is ‘preut’ ook niet echt een woord dat je bijvoorbeeld hardop tijdens recepties uitgesproken hoort. Of tijdens de Nieuwjaarstoespraak van een burgemeester  of captain of industry wanneer de resultaten van de afgelopen twaalf maanden ter sprake gebracht worden. Ook als die prestaties echt ‘kut’ genoemd kunnen worden. Zo, voor wie nog twijfelde, mag nu de betekenis van preut duidelijk zijn.

Hoe komen we aan zo’n woord? Het Bosch Woordenboek biedt geen informatie. Opmerkelijk, want zoals de lezer van de eerdergenoemde Bossche tekst kan begrijpen, moet het horen tot het taaleigen van mijn stad. Dus verder bladeren, waarbij blijkt dat verschillende onderzoekers zich aan een verklaring hebben gewaagd. Echt veel uiteen lopen de lezingen niet en hier volg ik die van de grote Brabantse prof. Toon Weijnen in zijn Etymologisch Dialectwoordenboek. Hij geeft vindplaatsen aan voor de varianten ‘preut, prot, brot’ in Brabant, Oost-Vlaanderen, Groningen en Noord-Holland.

Hij legt een verband met koffiedik dat behalve ‘prut’ ook  ‘preut’ heet. In mijn jeugd stond koffiedik op zeer laag vuur te ‘pruttelen, of zoals Weijen schrijft: te ‘preutelen’. Dat koffiedik was een weke massa van waaruit ‘plofjes’ klonken. Waarna die zachte substantie dus ‘preut’ ging heten. Een volgende stap zou zijn geweest om ook andere weke delen met dat woord te omschrijven. Voor het woord ‘trut’ wordt eenzelfde verklaring gegeven door etymologen.

En wie nou denkt, ‘wat een gemeut’, bedoelt ‘wat een geklets’. Dit woord staat wel in Het Bosch Woordenboek. Meuten is kletsen. Los van wat het in Markelo betekent, is meuten geklets  in verschillende betekenisvarianten. ‘Lig nie te meute mens’ betekent in het Bosch – en andere thuistalen – ‘zeur niet mens’. Waarbij ‘mens’ een man of vrouw kan zijn. Iemand die oeverloos kan ouwehoeren, is ook aan het meuten. Klinkt dus iets positiever. Meuten kan zelfs ook gehanteerd worden om aan te geven dat iemand grappig uit de hoek kan komen. Een meuter is ’n meut’ wanneer het een vrouw betreft, en ‘nne meut’ voor een manspersoon.  En misschien denkt de lezer na dit verhaal wel: ‘wenne meut, dieje mens’.