Peultjes

‘Politie Antwerpen’, flitsende tv-serie. Over misdaad. En moeilijke relaties, want de speurneuzen zitten niet alleen achter een stelletje boeven aan. Samengebalde dialogen, voor de Nederlandssprekenden buiten Nederlandstalig België ook nog ondertiteld. Moet je nagaan, terwijl Maxime Vehagen al jaren zonder verklarende tekstbalk voor de camera mag. Lust je nog peultjes.

De laatste aflevering zette een boze aannemer op het toneel. Ondanks de aanwezigheid van zware sloten, hadden jongelui toch nog ‘de hekkes’ open gekregen. ‘De hekken’, viel er synchroon te lezen. Je hoeft echt niet zoals ik uit Den Bosch te komen om te snappen wat die grimmige ondernemer bedoelde. Wij zeggen dat ook ‘de hekkes’, het meervoud van ‘het hekke’. In een kleine uitvoering heet zoiets ‘het hekketje’. Het is verboden om fietsen te plaatsen bij ‘de hekkes van de Grôte Kerk’, bij de St.-Jan dus. Hoeft ook niet, want als fietsstad van Nederland barst de stad van al dan niet gratis stallingen.

‘Hekke’ is een nevenvorm van ‘Hek’. En die laatste heeft de status Algemeen Nederlands gekregen. De eerste leeft regionaal voort. Voor veel begrippen bestaat deze linguïstische schizofrenie, bijvoorbeeld bij ‘hauwkes’ en ‘peultjes’. Wij zeggen ‘hauwkes’.

‘Hauw’ en ‘peul’ zijn synoniemen, waarbij het eerste woord een wat anoniem bestaan leidt. Op de menukaart zul je het niet tegenkomen. Gisteren heb ik ze verwerkt in een salade: lekker. Als ik ze op de markt bestel, kijkt niemand me vragend aan. Nou ja, misschien een wachtende klant die op peultjes uit is. En vervolgens verbaasd kijkt als ik op de vraag ‘Hoeveel?’ antwoord met ‘Doe maar ’n haffelke’.

Tijdens de geweldige cursus ‘Boschlogie’ heb ik heel wat cursisten ontmoet waarbij thuis op het spreken van dialect een verbod stond. Begrijpelijk én jammer. In dat soort gevallen reageer ik met: ‘Als je je thuistaal koestert, loop je rond met cultureel erfgoed in je mond’. Aangezien dit in het Bosch gezegd wordt, klinkt dit laatste als: ‘in oewen bèk.’ Lust je nog peultjes?