Gdańsk (2); Holenderski

Hoeveel keer heb ik al niet gelezen dat er in Gdańsk Nederlandsogende huizen moeten staan. Want vooral het zakelijke Hanzeverbond zou eeuwen geleden veel landgenoten naar deze stad aan de Baltische Zee gevoerd hebben. Ja ja, ons Nederlanders kom je overal tegen. En als ik dan 'eindelijk' hier ben, wil ik die vaderlandsche gevels graag zien. Zeker omdat een Pool in het vliegtuig zei dat er enige gelijkenis met Amsterdam zou zijn. En verdomd als het niet waar is: we zijn op 5 september 2012 bij de oude stad de tram nog niet uit, of we staan oog-in-oog met vier huizen die ons aan Antwerpen doen denken. Nou vooruit: de groot-Nederlandse gedachte dan. Later zal ik op Wikipedia in een bijdrage over deze stad iets lezen over het aanwerven van Amsterdamse en Antwerpse bouwmeesters.

De Duitstalige routebeschrijving ‘Danziger hits’ noemt het kwartet een ‘der hervorragendensten Bleispiele für den niederländischen Manierismus in Danzig’. Maniëristisch; de late renaissance dus. We houden toch nog even aan de Antwerpse impressie vast in de wetenschap dat ´de Nederlanden´ een gecompliceerd begrip is. In de Bourgondische en Spaanse tijd lagen de 17 gewesten van Waddenzee tot in het Noorden van Frankrijk.

We steken een plein over en komen langs twee poorten. De eerste heet de Hoge Poort met een eindje verderop de een de Langstraatpoort. Net daarachter is een gebouw zichtbaar uit eind 15^de eeuw waar ooit het St.-Jorisgilde zetelde. Het boekje zegt ´im derzeit modischen flämischen Stil errichtet´. Tja, ook het begrip Vlaanderen is om de eerdergenoemde reden gecompliceerd. Hier ligt weer een schone taak voor iemand die wil promoveren op ´De Lage Landen aan de Baltische Zee´.

Hanzesteden waren er vooral in de Noordelijke Nederlanden te vinden. Ook Roermond en Antwerpen hoorden tot het verbond. Bekend is de handel in hout. Eiken kwam rond de 16^de eeuw in zo´n grote hoeveelheden van deze streken naar Antwerpen dat het – eenmaal in Spanje - ´Vlaams´ hout ging heten. In 2009 heb ik hierover met collega Marta Dominguez Delmás gepubliceerd. Ook uit de Zuidelijke gewesten trokken lieden naar Danzig, zoals de stad toen genoemd werd. Zo was er ene Willem van den Blocke werkzaam. Deze architect uit Mechelen kwam in 1584 via het Pruisische Koningsbergen - nu Kalinigrad, Rusland - naar Danzig. Twee van zijn kinderen raakten hier ook bekend: architect Abraham en schilder Izaak.

Van de eerste blijkt bijvoorbeeld het Gouden Huis aan de Lange Markt te zijn. Het meest bekende werk van broer Izaak - De Apotheose van Gdańsk - bevindt zich in het oude stadhuis, nu het Historisch Museum. In de later de bezoeken Mariakerk staat een door hem met elf panelen gedecoreerde preekstoel. Ook het Laatste Oordeel van Hans Memling bewaren we voor later. Want musea en andere gebouwen betreden we vandaag niet. De grauwe hemel wordt gaandeweg blauw en tegen het middaguur straalt de zon.

Op weg naar de oude haven aan de Motƚawa zien we op de Lange Markt het Dom Holenderski het Holland Huis. Waarna we ons vergapen aan de grote Kraan en omgeving, met het pontje naar de overkant gaan en genieten van dit mooie stuk Gdańsk. In de wetenschap dat na de oorlog 95% van deze stad in puin lag, leveren herbouw en de aanbouw-in-stijl een prachtig centrum op.

Met zijn toeloop van Schotten, joden, Duitsers en Nederlanders was het Poolse Gdańsk een stad met een internationale bevolking. Dat lijkt nu zeker niet zo meer zo te zijn. In de loop van de dagen krijg ik het idee dat zelfs Geert Wilders zich hier zeer thuis zou kunnen voelen. Zeker op het terras van het Dom Holenderski. Waarschijnlijk houden ze hem bij de grens tegen als ongewenste vreemdeling: 'Polen Meldpunt'.