Alva

In Nederland én in Spanje leven twee ‘zwarte legendes’. Hier is dat die rond de hertog van Alva, symbool voor de wreedheid waarmee Spanje zijn rechten op de Nederlanden meende te moeten handhaven. Daar is Willem van Oranje het icoon voor alles wat verraad inhoudt: aan God, diens dienaar de koning, het vaderland. Het boek ‘De Zon van Breda’ mag – naar ik hoop – het eenzijdige beeld wat bijstellen dat de Vaderlandsche Geschiedenis traditioneel schetst van bruut Spanje.

Nog meer vooroordelen: in Spanje schijn elke dag de zon. Da’s net zo min waar als dat het hier elke dag regent. Misschien verwoordt het boek ‘De zon van Breda’ het mogelijke idee van Arturo Pérez-Reverte over het klimaat in ons land: een en al mist. Verder is er niks mis met dit werk.

‘De Zon van Breda’ gaat over een episode uit de Tachtigjarige Oorlog. Een Leidse stroming propageert sinds enige tijd de term ‘De Opstand’, aangezien dat woord de terechtheid zou demonstreren van een rebellie waarmee een volk zich wil ontdoen van een infame heerser. We zagen deze week nog een voorbeeld daarvan in Egypte. Hoe dan ook, de fantasie van Pérez-Reverte brengt tegen het einde van de strijd kapitein Diego Alatriste naar ons land om die rebellen terug te voeren naar het recht pad. Zijn avonturen in 1625 bij de belegering van Breda worden vastgelegd door zijn tassendrager Iñigo Balbao. De (hele) serie rond de houwdegen Alatriste is inmiddels in het Nederlands vertaald. Een compilatie is te zien in de gelijknamige film.

De auteur heeft zich goed ingeleefd en gedocumenteerd. In haar dissertatie ‘De Tachtigjarige Oorlog in Spaanse ogen’ voert onderzoekster Yolanda Rodríguez Pérez hem op als iemand die een treffend beeld heeft neergezet van de strijd. Grappig is dat zowel de uitgave van De ‘Zon van Breda’ (2000) als die dissertatie (2005) op de kaft een afbeelding heeft van Velázquez meesterwerk ’Las Lanzas’ hier ook bekend als de ‘De overgave van Breda’. Maar op het boek van Pérez-Reverte staat het gezelschap rond Justus van Nassau en Ambrosio Spínola in spiegelbeeld. Er is dus ook een andere blik mogelijk op een oorlog.

In ‘De Zon van Breda’ vertelt Iñigo Balbao 14 jaar na de belegering de belevenissen aan zijn vriend Diego Velázquez. Als deze het eerdergenoemde schilderij af heeft, zegt Iñigo: ‘Zo was het en zo was het niet’. Die zin kan gelden voor het hele boek en voor de hele serie. Het beeld dat Pérez-Reverte schetst, benadert sterk de realiteit die we uit schriftelijke en andere bronnen kennen. Tegelijkertijd lijken alle Hollanders flink uit de kluiten gewassen en blond, hebben de mannen woeste snorren en de vrouwen ‘pronte voorkomens’. En is het weer onveranderd beroerd. Treffend vind ik de tragiek aan Spaanse zijde die bijvoorbeeld spreekt uit verwijzingen naar muiterij, de onbegrepen motieven van het katholieke vorstenhuis, de afkalvende grootsheid van het Spaanse leger.

‘De Zon van Breda’, een aanrader voor ieder die niet op het Nederlandse gelijk wil zitten.