Bolduque (11); fiesta de la encamisá

Spanje loopt over van religieuze feesten. Zo viert begin december het dorp Torrejoncillo ‘la Fiesta de la Encamisá’. Voorafgegaan door een noveen ter ere van Maria Onbevlekte Ontvangenis, barst het festijn los in de avond van 7 december.

Centraal staat een kleurrijke optocht met mannen te paard. In plaats van een Spaanse schone, hebben zij Maria als medereizigster ‘achterop’. Zij staat namelijk aan de rugzijde groot afgebeeld op de witte en versierde beddenlakens waarmee de ruiters zich omhuld hebben. Naar deze uitmonstering verwijst het zelfstandig naamwoord ‘encamisá’. Het werkwoord ‘encamisar’ betekent zowel ‘een overhemd aantrekken’ als ‘iets omhullen’. Tijdens het feest hangt het er met de benen buiten; en natuurlijk wordt er het nodige gegeten en gedronken. De volgende dag is het Maria Onbevlekte ontvangenis.

Tijdens ‘la Fiesta de la Encamisá’ viert de symboliek rond kerk en kroeg hoogtij. Maar in Torrejoncillo zijn ze er nog steeds niet uit waar de wortels voor dit religieuze festijn liggen. Eén theorie legt een direct verband met het zestiende-eeuwse Bolduque (’s-Hertogenbosch). En wel met de strijd om Empel in 1585. In een eerdere bijdrage (zie blog Bolduque (3); fronlinie) bracht ik de kapel van Onze Lieve Vrouw van Empel ter sprake. Deze houdt de herinnering vast aan een hachelijk moment tijdens de Tachtigjarige Oorlog, toen begin december 1585 Spaanse troepen onder leiding van Francisco de Bobadilla door het hoge Maaswater ingesloten geraakt waren bij Empel. Dankzij de hulp van de Maagd Maria wisten de Spanjaarden ‘zegevierend te ontsnappen’ aan de ‘Hollanders’.

De hulp van Onze Lieve Vrouw maakte zo’n indruk, dat Francisco de Bobadilla Maria Ontvangenis direct uitriep tot patrones van zijn heldhaftige regimenten. Dit was de eerste stap; inmiddels is Maria Onbevlekte Ontvangenis de patrones voor de (hele) Spaanse infanterie. Het feest van Maria Ontvangenis heet sinds 1854 officieel Maria Onbevlekte Ontvangenis. In dat jaar kondigde Paus Pius IX het dogma van de onbevlekte ontvangenis af. Toen Anna, de vrouw van Joachim, van Maria zwanger raakte, gaf zij haar dochter de erfzonde dus niet door. En zo kon de Maria de moeder van Jezus worden.

Het ‘beleg en ontzet van Empel’ komt voor in verschillende Spaanse geschriften over de ‘Guerra de Flandes’, de Spaanse aanduiding voor wat bij ons als de Tachtigjarige Oorlog bekend staat. Uit die benaming blijkt dat Vlaanderen (Flandes) als het belangrijkste gewest van de toenmalige Nederlandse gebiedsdelen werd gezien. Wie weet ligt de bron voor ‘La Fiesta de la Encamisá’ wel in onze omgeving. Een paar jaar geleden bezocht ik de broederschap die de jaarlijkse festiviteiten organiseert. Sindsdien sieren foto’s van de Empelse kapel een wand in het gebouw van de ‘Paladines de la Encamisá’.

De volledige tekst achter dit verhaal is te lezen via http://bosschebladen.nl/pdf/2005-1Berselaar.pdf