Bruin café

Een deel van mijn familie woont in Italië. De meeste leden van die zuidelijke tak weten inmiddels uit eigen waarneming wat Nederlanders verstaan onder ‘café’.

Het Italiaanse woord ‘caffè’ is de taalkundige evenknie van ons ‘café’. In beide landen verwijzen ze in eerste instantie naar zoiets als een ‘openbaar dranklokaal’ waar je op bepaalde tijden terecht kunt. Opvallend is dat Italianen een ‘caffè’ (of misschien eerder nog een ‘bar) vooral binnenlopen om er - vaak snel en staande - koffie of iets alcoholhoudends te drinken. Wat er wordt gebruikt, is afhankelijk van het moment van de dag. Vaak worden en belegde broodjes e.d. verkocht. Wat de Nederlandse tak altijd opvalt bij een bezoek aan ‘caffè’ of ‘bar’ is dat in Italiaanse dranklokalen schel licht favoriet is, dat Italianen zijn geen plakkers zijn, en als ze al wat langer blijven hangen, ze (de rondjes) in een veel lager tempo dan Nederlanders bestellen; bij het vertrek van een gezelschap staat de tafel er niet halfvol met glazen die nog drank bevatten.

In Nederland moet een café vooral een gezellige plaats zijn. Daarin past geen felle, maar wel een getemperde verlichting. En een Nederlands café is zowel een plek om - zeker vanaf 20.30 uur - lekker te blijven plakken, kletsend en drinkend, het liefst zittend aan toog of tafel, en als het niet anders kan staandebeens. Als je van afwisseling houdt, ga je van café naar café. Liefhebbers van dat laatste gebruiken daarvoor graag de term ‘stappen’. Italianen zijn geen stappers. Ze trekken ’s avonds eerder naar een eetgelegenheid om daar met familie of vrienden gezelligheid te zoeken.

Gelet op bovenstaande cultuurverschillen, is het moeilijk om het begrip ‘donkerbruine kroeg’ uit te leggen. De ‘donkerbruine kroeg’ als drank- en ontmoetingslokaal kent een bescheiden verlichting, er zit veel hout in de aankleding, en allerlei voorwerpen aan muur en plafond roepen een knusse sfeer op. Zo’n donkerbruine kroeg moet vooral ‘gezellig’ zijn.

‘Gezellig’ vormt ook een ‘gat in de taal’, want is het is moeilijk te vertalen. Voor een 'omzetting' van ‘gezellig’ in het Italiaans heb ik de keuze uit bijvoorbeeld ‘piacevole’ (gezellige uurtjes), ‘accogliente’ (gezellige aankleding). Ik betwijfel of ik daarmee onze hang naar gezelligheid volledig duidelijk maak. ‘Donkerbruin’ valt wel letterlijk te vertalen in ‘bruno scuro’. Het is mij - of liever alle betrokken zuidelijke en noordelijke familieleden - nog niet gelukt om in welke korte omschrijving dan ook ‘donkerbruin’ met alle connotaties te vertalen in relatie tot ‘kroeg’. ‘Kroeg’ zelf is ook nog een obstakel. Een Italiaans equivalent is ‘béttola’, maar dat verwijst naar een ‘osteria di basso livello’. In het Nederlands verwijst ‘kroeg’ ook naar een weinig gerespecteerd dranklokaal, maar zeker in de combinatie ‘donkerbruine kroeg’ is het tweede deel eerder een koosnaam. ‘Donkerbruine kroeg’ in het Italiaans: wie dit in twee, drie woorden weet te vertalen, mag het zeggen.