Velázquez in Brabant

Velázquez was nooit in Brabant. Diego Rodríguez de Silva y Velázquez, hofschilder van Philips IV werkte in Italië en hoofdzakelijk in  Spanje. Daar had hij tot taak zijn heer en diens familie op het doek te zetten. En de glorie van die koning in beeld te brengen. Zijn beroemdste werk is ongetwijfeld ‘Las Meniñas’, ‘De hofmeisjes’. Het bekendste 'Las Lanzas' dat de overgave van Breda tot onderwerp heeft. Welnu, díe afbeelding hangt dus in Breda. Niet het echte werk, maar een kopie; in tweevoud ook nog ook nog. Daarvan had ik tot voor kort geen idee. Maar de Toledanen die ik onlangs bezocht, waren deze zomer in de Baroniestad tijdens een rondgang langs steden in België en Noord-Brabant met een Spaans verleden. 

In de Tachtigjarige Oorlog wordt zes keer om Breda gevochten. In 1625 veroveren de Spanjaarden de stad en Velázquez zal de overgave weergegeven in 1634-1635. Dit schilderij komt als ‘Las Lanzas’ in het nieuwe Madrileense paleis El Buen Retiro te hangen. Van dat onderkomen rest nu alleen nog het mooie park.

Het schilderij dat nu het Prado verrijkt, laat een deemoedige Justinus van Oranje zien. Onderdanig overhandigt hij de sleutels van de stad aan Ambrosio Spínola, de Italiaanse veldheer in Spaanse dienst. Die lijkt in de interpretatie van Velázquez te zeggen: 'Ga maar gewoon recht staan, je hebt knap gevochten'. De grootmoedigheid van de overwinnaar verbeeld. De vraag is of deze act in het echt plaats vond. Velázquez maakt het geloofwaardig, ook omdat hij weet van de égards waarmee de Spínola zijn verslagen tegenstanders omgaf.

In latere tijd wordt het schilderij van de Spaanse meester regelmatig gekopieerd. Bijvoorbeeld in 1838 door Calixto Ortega. Of het werkt inspirerend op andere kunstenaars. Hiervan is Dali's 'Ontdekking van Amerika door Columbus' een voorbeeld.

Een kopie van de Spaanse schilder Fernando Coll hangt sinds 1931 in het stadhuis van Breda. Sinds schoonmaakwerkzaamheden in september 2010 ziet dit er weer 'verfrist' uit. Een tweede kopie is van de schilder Kees Maks (1876-1967), die in 1903 acht maanden in het Prado aan een kopie op ware grootte werkt. Hiertoe aangezet tijdens zijn studiejaren in Parijs bij het zien van (ook) een kopie in het École des Beaux-Arts. Zijn weduwe schenkt het in 1978 aan de stad Breda. Het behoort tot de collectie van het Breda’s Museum, waar het op dit moment onderdeel vormt van de tentoonstelling 'De stercke Stadt Breda'.

Meer over de tentoonstelling: http://www.breda-museum.org/102