Kijken (3); Albrecht Dürer

Albrecht Dürer, een alleskunner. Schilderen, tekenen, het maken van gravures en houtsneden: hij beheerste het allemaal. Met misschien nog met een kwartvoet in de gotiek en daarnaast een topper uit de Renaissance. Zó begaafd. Ongevraagd werd hij eind zestiger jaren een van mijn drie wegwijzers bij het leren kijken naar kunst.

Dürer (1471-1528), tijdgenoot van Bosch (ca. 1450-1516). Net zoals bij Giotto vroeg ik me af waarom Albrecht al tot een ander tijdperk behoorde terwijl Jheronimus nog werkte in de stijl der Vlaamse Primitieven of ‘Oudnederlandse Schilders’. Was het omdat de Duitser Italië ontdekt had waar het al volop Renaissance was? Wie naar het werk van Dürer kijkt, weet dat de suggesties rond een mogelijk verblijf van Bosch in Venetië of Florence elke grond missen.

Van de houtsneden was en ben ik nog het meest onder de indruk. Zijn ‘neushoorn’ groeide uit tot een icoon. Uren kun je kijken naar het beest - dat hij overigens zelf nooit in levenden lijve zag - uitgevoerd tot in de kleinste details.

Boeiend vind ik de exemplaren waarin hij kunstenaars-aan-het werk in beeld brengt. Schilders achter hun ezel. En de man die een model probeert vast te leggen, zwoegend op de ‘verkorting’: een zeer moeilijk perspectief. De Italiaan Andrea Mantegna (1431-1506), door Dürer sterk bewonderd, had deze techniek onder de knie. Toen ik op een mistige decemberdag tijdens een tentoonstelling in Mantua zijn ‘Bewening van Christus’ zag, begreep ik hoezeer Albrecht tegen hem opgezien moet hebben.

Indrukwekkend is Dürers houtsnede van de vier apocalyptische ruiters.

Veel opwekkender dan de afbeelding van dit kwartet zijn de schilderijen. Uiteraard zijn zelfportret (1498) als jongeman, en Adam & Eva (1507). Zijn weergave van een jonge haas (gouache 1506) is en wordt nog steeds ter versiering gebruikt op van alles en nog wat. Erger nog is het lot van zijn tekening ‘(biddende) handen’: van kunst tot kitsch, 1-, 2- en 3-dimensionaal.

Albrecht Dürer heeft mij geleerd naar het detail en de werking van het perspectief te kijken. Inmiddels heb ik een deel van zijn oeuvre mogen zien dat verspreid is geraakt over verschillende (met name) Europese musea. Elk keer opnieuw een vreugdevolle gebeurtenis.

Kijken (1): http://bolduque.blogspot.nl/2014/08/kijken-1-rousseau-de-douanebeambte.html
Kijken (2): http://bolduque.blogspot.nl/2014/08/kijken-2-giotto-di-bondone.html