woensdag 24 augustus 2011

Bossche taal (4); wereldbeeld

Lange tijd woonden wij op de Aartshertogenlaan. Zonder enige notie naar wie die straat vernoemd was, hadden wij het over Aartsetógelaan, maar dat doet er nu niet toe.

Na zijn pensioen ging mijn pa regelmatig 'op z'nne rèn-tèn', op pad dus en niet voorspelbaar was of hij op tijd thuis zou zijn voor middag- of avondmaal. Mijn moeder stond dus met enige regelmaat voor het raam om te kijken of 'd'rre mens' onderhand naar huis toe kwam. In de regel wist hij de bijeenkomst waar hij zonodig bij moest zijn op tijd te verlaten. Maar ja, 'onderwege' was er altijd wel een onderwerp om met deze of gene te bespreken. Dan stond hij op tien meter van de deur verwijderd met weidse armgebaren te discussiëren. Mijn moeder zei dan: 'Ziet 'm daor toch 's staon te klasjenere'. Wij keken en dachten: 'Ouwehoer nouw nie zô lang, want we hebbe honger'.

'Klasjenere', Brabants en Bosch voor 'gewichtig praten'. Mijn peetoom Jan van den Broek gebruikte dat woord graag en ik denk met name aan hem als ik het zelf uitspreek. Tijdens een interview, meer dan 40 jaar geleden, op zoek naar de Bossche stadstaal registreerde ik het in zijn verhaal over de straat waar hij als kind woonde: Achter het Stadhuis. Door een toeval kwam ik daar ook ter wereld, maar dat doet er nu niet toe.

In zijn jonge jaren liepen joodse Bosschenaren via Achter het Verguldt Harnas naar de synagoge. Volgens zijn beschrijving hadden ze de hele breedte van de stoep nodig om zich 'al klasjenerend' in de richting van hun gebedshuis te begeven.

'Klasjenere heeft taalkundig geen jiddische maar een romaanse oorsprong. Kernwoord is 'collatio' dat 'bij elkaar brengen' betekent. In de kostschool die ik bezocht werden 'wij' bij elkaar gebracht tijdens de boterham in de namiddag. In het Italiaans en het Spaans hebben ze het nog over respectievelijk de 'merenda' en 'merienda'. In principe was het dan de bedoeling dan wij onder het namiddageten ook een stichtelijk gesprek voerden. In die traditie kon 'collatiën' behalve gezamenlijk eten ook gezamenlijk discussiëren gaan betekenen. De gang van 'collationeren' naar 'klasjenere' zal linguïstisch voor ieder helder zijn.

'Klasjenere', een verdwijnend woord. Het zij zo, en hierbij is vastgelegd naar welke wereld dit werkwoord verwijst. En dat doet er wel degelijk toe.



























































Geen opmerkingen:

Een reactie posten