Montreuil-sur-Mer

Met een klein beetje fantasie is er zowel een rode draad áls een contrast te herkennen in onze wandelingen in de tweede helft van de afgelopen maand. Op 14 mei liepen we 'aan de hand' van de Vlaamse gids Iris door Västra Hamnen, Malmö's wijk van de toekomst en vandaag 21 mei laten we ons aan de hand van een Vlaamse internetroute, door de Franse stad Montreuil gidsen. Hier staat juist het verleden centraal. Alsof je de ene dag The Statement van Crystal Pite bezoekt, uitgevoerd door het Nederlandse Dans Theater en de avond daarna Het Zwanenmeer, gebracht door het Nationale Ballet.

In de laatste week van mei fietsen en wandelen we vier dagen door een stuk van het Franse departement Pas-de-Calais. Donderdagmiddag verkenden we te voet een moeras bij Camiers. Een soort ‘De Moerputten’, tussen Den Bosch en Vlijmen. Met knuppeltjespaden en al, alleen gevarieerder in begroeiing. Vrijdag op de fiets door een heuvelend achterland naar Le Touquet-Paris-Plage en gisteren, opnieuw op de fiets naar Boulogne-sur-Mer.

Vandaag dus Montreuil-sur-Mer, dertig kilometer van de kust af, dus helemaal niet ‘sur-Mer’. Vroeger lag het plaatsje op een kruispunt van belangrijke wegen, goed opgeborgen achter stevige stadsmuren. Die wegen zijn D-routes geworden, het burchtachtige aanzien is gebleven. Het heeft alles in zich om in aanmerking te komen voor een plaats in de categorie 'stadjes vol nostalgie'.

Victor Hugo heeft Montreuil gebruikt als decor voor zijn boek ‘Les Misérables’. Een sociaal drama dat later om zijn tranentrekkende liefdesverwikkelingen in een musical verdwaald raakte. Op een centraal plein vindt de jaarlijkse boekenmarkt plaats. Hugo’s pil ligt er niet bij. Wel ‘Le travail industriel des femmes mariées’ van Mathilde Decouvelaere en Eugène Duthoit. Een boek uit 1934, uitgegeven door de universiteit van Lille/Rijsel.

Waren er tijdens het interbellum in Nederland vrouwen werkzaam in de industrie? Mijn moeder was toen 31 jaar en als gehuwde vrouw thuis met drie kiendjes. Haar oudste kind, ‘ok ‘nnen Harrie’, was toen al drie jaar dood. Toen ze op haar 24^ste trouwde, had ze precies de helft van haar leven gewerkt. Gelukkig niet in de industrie. Op de meest onverwachte momenten gaan mijn gedachten naar dit soort familiegeschiedenissen. En denk ik met eerbied en waardering aan mijn ouders.

Een stad om te mijmeren: daar nodigt het decor toe uit. We volgen de aanwijzingen van degene die deze route uitzette. Een groot deel leidt over de wallen: prachtige uitzichten over de omringende vlaktes, mooie inkijkjes richting binnenstad.

Op enig moment lopen er drie dertigers voor ons: een man en twee vrouwen. Een van de dames stapt van het pad om een van de dikke bomen die de ‘remparts’ omzomen, stevig te omhelzen.

Ze neemt de tijd; haar compagnons wachten geduldig. We hebben het over prinses Irene en ‘bomenknuffelares’. Als we haar en haar ‘houtere klaas’ passeren, maakt de jonge vrouw zich los om vervolgens met haar rug tegen de boom aan de schuren. ‘Gekker kans de mens niet worden’, denk ik. Mijn pa zaliger zou beslist gezegd hebben: ‘Ieder z’nne meug, sprak d’n boer. En vrat ‘n baal hooi’. Er bestaan ruigere varianten op deze spreuk.

Het hoogtepunt van de rondgang door Montreuil is het gedeelte dat door de 'Citadelle' leidt. Een part van de stadsgeschiedenis valt hier - met behulp van wat borden - van de verdedigingswerken af te lezen. Uit de eerste donjon groeide een kasteel, dat langzaam uitdijde tot een vestingstadje.

Er zijn tunneltjes en onderaardse trappen die naar het hogere gedeelte gaan waar een replica van een 'goedendag' staat. Volgens de tekening was er een team mannen nodig om met dat ding een zware steen richting aanstormende hordes te werpen. De tijd van kokende olie die van de tinnen werd gegoten. En gevangen genomen vijanden met kettingen in vochtige kerkers werden vastgeklonken tot het losgeld betaald was.

Er blijkt in deze hoek een ‘Fête de la Nature’ plaats te vinden. Educatieve spelletjes voor de kinderen, een ‘Exposition’ die we bezoeken (‘Animaux Sauvages, on vous aime!’) en een ‘Restauration Bio’ waar we aan een lange tafel aanschuiven om plaatselijke kaassoorten te proberen. Bij het stalletje van de bioboeren - het lijkt of overal de moeders van de jongelui die we overal uitleg zien geven, in de kraampjes staan - slaan we van een soort een stuk in ‘voor onderweg’. 

Over het geheel van dit ‘feest’ hangt een ontspannen sfeer die me doet denken aan het Vliegerfestival in Den Halder. Daarvan vond de laatste editie plaats in 1985. Ik zei het al: Montreuil: een plaats om te mijmeren.